W Harlech, na wysokim klifie, stoi jeden ze wspaniałych zamków wybudowanych na polecenie Edwarda I, które razem tworzyły tzw. “Żelazny Pierścień” wokół północno-zachodniej Walii.

Choć nie największy i nie najpotężniejszy, Harlech Castle uważa się za jeden z najdoskonalszych przykładów średniowiecznej architektury militarnej. Już samo położenie imponuje: z trzech stron dostępu do twierdzy chronią urwiste zbocza; czwartą – wschodnią – zabezpieczono wykutą w skale (!!!) fosą i potężną bramą.

Kamienną fortecę wzniesiono w imponująco krótkim czasie, zaledwie siedmiu lat (1283-90), za skromne, w porównaniu do innych edwardiańskich zamków, 8190 ówczesnych funtów. W okresach najintensywniejszych robót, na placu budowy uwijał się prawie tysiąc wykwalifikowanych rzemieślników i robotników. Całością prac kierował genialny architekt, “Mistrz Robót Królewskich w Walii” – James of St. George d’Estagne. I jemu właśnie, po zakończeniu budowy, król powierzył dowództwo nad garnizonem, z niezgorszą pensją stu marek, czyli sześćdziesięciu sześciu dawnych funtów rocznie.

St. George, który zamieszkał w wygodnych apartamentach w głównej bramie, miał pod sobą trzydziestu ludzi, w tym, między innymi, dziesięciu kuszników, kapelana, kamieniarza i cieślę.

O ironio, zamek zbudowany by trzymać w ryzach niepokornych Walijczyków, w czasie powstania pod wodzą Owain’a Glyndŵr na początku XV wieku, jako jeden z kilku musiał poddać się insurgentom. Na kilka lat Harlech stało się nieoficjalnym centrum walczącego o niepodległość kraju. Tu zwoływano parlament i rady, i tu właśnie księciem Walii mianowano Owain’a Glyndŵr.

Dopiero pod koniec 1408 lub na początku 1409 roku, po ciężkich bombardowaniach, Anglikom udało się odbić zamek. Dowodził nimi Henry of Monmouth, późniejszy król Henryk V.

Jednak najcięższe i najdłuższe oblężenie w historii całej Wielkiej Brytanii, kamienna forteca przeżyła pod koniec Wojny Dwóch Róż w latach 60. XV wieku. Przez siedem lat (!!!) zamku bronili stronnicy Lancaster’ów. Ich determinację opiewają wersy “Men of Harlech” – ulubionej pieśni fanów rugby, orkiestr wojskowych i “nieoficjalnego hymnu narodowego Walii”, jak bywa czasem nazywana [wersja walijska i wersja angielska].

Przez wieki “tajną bronią” Harlech były sześćdziesięciometrowe schody prowadzące od zamku do podnóża klifu, na którym stoi. Dawniej bowiem, można było się do niego dostać… łodzią lub nawet statkiem! Tą drogą, podczas oblężenia zamku, dostarczano załodze wodę, żywność i resztę zaopatrzenia. Dziś, patrząc na odległe o kilkaset metrów morze, trudno w to uwierzyć…

Po raz ostatni kroniki wspominają o Harlech przy okazji Wojny Domowej. Po zdobyciu zamku przez zwolenników parlamentu w 1647 roku, padł rozkaz zrównania go z ziemią. Szczęśliwie niewykonany. Dzięki temu, 339 lat później, w listopadzie 1986 roku zamek Harlech, wraz z zamkami Beaumaris, Caernarfon i Conwy trafił na listę światowego dziedzictwa UNESCO.