Kto nie chciałby mieszkać w wioseczkach o malowniczych nazwach Llanvihangel Crucornau, Llandewi Skirrid, Llangatwg Feibion Afel, Swyddffynnon lub Rhosllannerchrugog? Wystarczy pomyśleć o radości podawania adresu rodzinie w Polsce..

Inna sprawa, kiedy kompletnie nieprzygotowany na dwujęzyczne doświadczenie próbujesz pierwszy raz gdzieś dojechać i dostajesz oczopląsu na najbliższym rondzie. Można się przyzwyczaić, gwarantujemy. Łatwo nie będzie, zgoda, ale można.

Nie będziemy się tu w tej chwili zajmować sprawą wymowy nazw miejscowości, bo sami nie jesteśmy tu do końca kompetentni, ale postaramy się pomóc wam zobaczyć światło na końcu tunelu poprzez przybliżenie znaczeń nazw.

Znakomita większość nazw walijskich miejscowości wywodzi się z języka walijskiego. Niby oczywistość.. ale ci, którzy znają ten kraj wiedzą, że przez długi czas język walijski był w zaniku i dziś posługuje się nim na co dzień tylko jakieś 20% ludności tego kraju. Jednocześnie od kilkunastu lat obowiązuje ustawa o dwujęzyczności, która gwarantuje mówiącym po walijsku równe traktowanie; język walijski ma statut urzędowego, i chociaż czasem w praktyce bywa z tym różnie, to każdy urząd i każda instytucja zobowiązane są do dwujęzyczności w oficjalnych dokumentach. Kosztuje to mnóstwo pieniędzy i budzi wiele kontrowersji, zwłaszcza w anglojęzycznych rejonach kraju i zwłaszcza w dobie kryzysu finansowego, ale kogo jak kogo, ale nas Polaków nie trzeba przekonywać jak istotne jest pielęgnowanie języka dla zachowania tożsamości narodowej.

Walijskie nazwy miejscowości, jakkolwiek wyglądają wręcz niemożliwie do wypowiedzenia, a tym bardziej zapamiętania, jak np. Pontrhydfendigaid, czy Llanfihangel Tre’r Beirdd, są zazwyczaj łatwe do rozszyfrowania dla znających kilka podstawowych słów związanych z geografią terenu lub funkcją miejsca. I tak np. słowo llan (czytaj chlan) oznacza kościół, miejscowość Llantrisant oznaczać będzie więc kościół-trzech(tri)-świętych(sant). Słówko mynydd (czytaj mniej więcej: mynyw) oznacza górę; stąd już blisko do rozszyfrowania znaczenia nazwy Llanfihangel-Tor-y-Mynydd czyli mniej-więcej kościół świętego Michała na wzgórzu. Proste, prawda? Taaaa..

Topografia terenu generalnie dostarcza elementów składowych dla ogromnego procentu walijskich nazw miejscowości. Popularnym terminem jest aber – ujście rzeki. I tak np. Aberystwyth oznacza ujście rzeki Ystwyth.

Innymi często spotykanymi w nazewnictwie elementami topograficznymi są: cwm (czytaj: kum) – dolina (Cwmafan – dolina rzeki Afan), tref – farma (Treforest), pont – most (Pontypridd), merthyr – męczennik (Merthyr Tydfil) itp.

Wielka Brytania była wielokrotnie w trakcie swojej historii podbijana, czy to przez Wikingów, Rzymian, czy Normanów; każdy z tych podbojów zostawił ślady w nazewnictwie miejscowości, które stanowi dziś kopalnię wiedzy historycznej i wymarzony pieszczoszek lingwistów historycznych. Głównie dotyczy to Anglii, ale i Walia może się tym i owym pochwalić.

I tak np. Rzymianie, którym nie udało się do końca podbić Walii, pozostawili po sobie słówko caer, oznaczające mniej więcej ufortyfikowany gród: Caerphilly, lub rzadziej używane walijskie Caerffili, oznacza ufortyfikowany gród założony przez niejakiego świętego Ffili.

Po Normanach pozostała np. malownicza nazwa Beaumaris, czyli piękne mokradła, albo Grosmont, czyli wielkie wzgórze.

Wikingowie pozostawili po sobie największą spuściznę w Anglii, ale i w Walii można się doszukać ich wpływów w nazwach miejscowości, z których najbardziej prominentną jest Swansea, która nie pochodzi od morza z łabędziami, jak mogłoby sugerować nowoczesne tłumaczenie, ale od wikinga Sveinna, który przybył w te okolice z misją łupieżczą, spodobało mu się i został.

Niektóre nazwy miejscowości zostały nadane przez liczne w pewnym okresie czasu wspólnoty religijne i są często odniesieniami do Biblii, np. Betlehem w Carmarthenshire, obecnie słynne głównie z tego, że turyści wysyłają z niego kartki świąteczne.

Nazwy takie jak Port Talbot albo Tredegar pochodzą z czasów rewolucji przemysłowej i są najczęściej nazwiskami rodowymi bogatych przemysłowców, którzy w tym okresie władali wszystkimi duszami w okolicy. Istnieje również, zwłaszcza w Walii południowej, spora ilość nazw czysto angielskich.

Walijskie nazewnictwo miejscowości (nie wspominając już nawet o angielskim) to fascynujący temat, o którym można pisać i pisać. Tym artykułem chcemy jedynie zasygnalizować pewne fakty, pokazać, że nie takie diabeł straszny, i zachęcić czytelników do samodzielnej eksploracji tak w książkach jak i w terenie. Pomóc w tym może np. taka oto sympatyczna książeczka:

Ciekawostka: najbardziej znaną walijską nazwą jest oczywiście niemożliwa Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysilioggogogoch, należąca do niedużej miejscowości na wyspie Anglesey. Zabójcza nazwa, najdłuższa w Europie, bardzo się miejscowości przysłużyła: ambicją każdego turysty jest zrobić sobie pod  nią zdjęcie.

PS. Komuś jeszcze kojarzy się z czymś Llanddewi Brefi ze zdjęcia u góry strony..?